Zdaniem niektórych prawników w przypadku korzystnego dla kredytobiorców rozstrzygnięcia TSUE jesienią sądy zaleje fala pozwów o stwierdzenie nieważności umów kredytu, co z uwagi na „ konieczność wyważenia wartości istotnych dla społeczeństwa” (czytaj ochrony banków) może skutkować uchwaleniem ustawy frankowej  – pisze Ewa Skulska, radca prawnym z legnickiej kancelarii specjalizującej się w pomocy Frankowiczom.

Więcej spraw w sądach

Na wyznaczenie terminu pierwszej rozprawy w warszawskich sądach czeka się nieomal rok, około 1/3 spraw, które w 2018 roku wpłynęły do Wydziału Cywilnego Sądu Okręgowego w Warszawie dotyczy umów kredytów powiązanych z kursem waluty obcej, w roku 2018r. wpłynęło 2549 pozwów, a dla porównania rok wcześniej 999.
Od dwóch lat kredytobiorcy wygrywają coraz więcej spraw w sądach. Z analizy przeprowadzonej przez jedną z renomowanych warszawskich kancelarii wynika, że z około 300 wyroków wydanych w ostatnich 4 latach przez sądy I instancji w sprawach Frankowiczów blisko 90% wyroków wydawanych zostało na korzyść kredytobiorców, orzecznictwo sądów apelacyjnych i Sądu Najwyższego jest bardziej zachowawcze, choć trendy wyraźnie się zmieniły .
Wydaje się że to efekt pogłębionej edukacji polskich prawników, w tym sędziów z prawa europejskiego. Orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE uczą nas się jak wygląda podejście do praw konsumenta w innych krajach UE, jak wyrównuje się szanse stron w takim sporze. Z Dyrektywy Rady 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich i utrwalonego na jej tle orzecznictwa TSUE wprost wynika, że celem kontroli umów jest zastąpienie formalnej równowagi stron umowy równowagą rzeczywistą.

Nowa wykładnia Sądu Najwyższego 

W ostatnim czasie Sąd Najwyższy wsparł Frankowiczów nową wykładnią prawa dotyczącą legalności kredytów waloryzowanych do CHF, dwukrotnie w kwietniu i maju wypowiedział się w sprawie kredytów powiązanych z walutą.
W wyroku z dnia 4 kwietnia 2019 r. w sprawie o pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, oceniając postanowienia umowy kredytu indeksowanego do CHF ( EFG Eurobank Ergasias czyli Polbanku) przyjął, że uznanie za niedozwolone postanowienia umowy kredytu udzielonego w złotych i indeksowanego do waluty obcej, w którym określono zasady ustalania kursu tej waluty, co do zasady prowadzi do wyeliminowania mechanizmu indeksacji z treści wiążącego strony stosunku, a strony są związane umową w pozostałym zakresie, również co do sposobu określenia oprocentowania- pozostawienie stawki Libor ma stanowić dla przedsiębiorcy efekt odstraszający.
Usunięcie z umowy postanowień odsyłających do kursu kupna i kursu sprzedaży powoduje brak możliwości utrzymania postanowienia o indeksacji jako nierozerwalnie związanego z odesłaniami do tabel kursowych bez możliwości uzupełnienia umowy jakimkolwiek kursem (np. powszechnie podnoszony przez banki średnim kursem NBP jako „kursem godziwym”).
Dalej Sąd Najwyższy wskazuje, że ustawa antyspreadowa nie pozbawiła konsumentów ochrony wynikającej z przepisów Dyrektywy 93/13/EWG, nie sanowała nieuczciwych postanowień umownych.
Podkreśla także, że spełnienie świadczenia, którego wysokość została określona na podstawie abuzywnych postanowień umownych, nie pozbawia tych postanowień cech abuzywności ani nie sprawia że ocena ich abuzywności staje się bezprzedmiotowa.
Wyrokiem z 9 maja 2019r. na kanwie umowy zawartej z Getin Noble Bankiem Sąd Najwyższy po wyrokach z 24 października 2018r. i 4 kwietnia 2019r. wpisał się w ciąg orzeczeń, w których konsekwentnie opowiada się za tym, że skutkiem nieuczciwości klauzul indeksacyjnych jest całkowite wyeliminowanie mechanizm indeksacji z umowy i pozostawienie kredytu w złotych z oprocentowanie według stawki LIBOR. Nadto uznał, że zawarcie aneksu do umowy kredytowej nie stanowi odnowienia ( art. 506 kc) – aneks aneks miał zmienić rodzaj kredytu z indeksowanego na walutowy. Zauważył jednocześnie, że oświadczenie kredytobiorcy o uznaniu długu, które znalazło się w aneksach do umowy nie wyklucza żądania ustalenia  innej – rzeczywistej wysokość długu. Potwierdził tym samym pogląd Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażony w wyroku z dnia 31 stycznia 2019r., sygn. akt I ACa 7/18.

Co może się zmienić po wyroku TSUE?

W dniu 14 maja 2019 r. Rzecznik Generalny TSUE wydał opinię do pytania prejudycjalnego Sądu Okręgowego w Warszawie ( sprawa C-260/1) skierowanego na tle sprawy kredytu indeksowanego Polbank EFG ( aktualnie Raiffeisen Bank International AG Oddział w Polsce).
Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem TSUE Rzecznik stwierdził, że:
-sąd krajowy nie może zmienić, uzupełnić umowy kredytu w zakresie nieuczciwych warunków określających sposób i wysokość świadczenia, w oparciu o zasady słuszności lub ustalone zwyczaje które nie są przepisami o charakterze dyspozytywnym.  np. poprzez zastosowanie średniego kursu NBP;
– do sądu krajowego należy ocena czy po usunięciu odesłań do tabel kursowych umowa może pozostać w mocy czy należy stwierdzić jej nieważność. Z zastrzeżeniem, że wola konsumenta, który uznaje, że stwierdzenie nieważności umowy w całości nie jest dla niego korzystne jest przy tym dla sądu wiążąca;
– sąd krajowy zobowiązany jest określić moment, w którym należy dokonać oceny skutków stwierdzenia nieuczciwego charakteru warunku, mając na uwadze (w braku wyraźnych wskazówek ustawowych), że interes konsumenta to interes istniejący w dacie wyrokowania, nie zawarcia umowy.

Opinia Rzecznika jest bardzo korzystna dla Frankowiczów. Dodać trzeba, że w wielu sprawach sądy zawiesiły postępowanie do czasu ogłoszenia orzeczenia TSUE. Opinia poprzedza wydanie przez TSUE wyroku, nie jest oczywiście dla Trybunału wiążąca, ale zwykle orzeczenia są z nią zbieżne.

Według informacji BIK na początek 2019 w Polsce było około 450 tys. kredytów indeksowanych do walut obcych lub denominowanych w tych walutach na łączną kwotę ponad 107 mld zł, co piąty kredyt mieszkaniowy powiązany jest z CHF.
Jak się zachowają się Kredytobiorcy, czy liczba spraw w sądach zwiększy się po wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE, czy otworzy drogę do wznowienia zakończonych postępowań w których sądy zastąpiły kurs z bankowej tabeli średnim kursem NBP, a może część Frankowiczów nadal będzie liczyć na ustawowe przewalutowanie kredytów?
Zdaniem niektórych prawników w przypadku korzystnego dla kredytobiorców rozstrzygnięcia TSUE jesienią sądy zaleje fala pozwów o stwierdzenie nieważności umów kredytu, co z uwagi na „ konieczność wyważenia wartości istotnych dla społeczeństwa” (czytaj ochrony banków) może skutkować uchwaleniem ustawy frankowej.

Ewa Skulska, radca prawny

Kancelaria Radcy Prawnego Ewy Skulskiej w Legnicy

ul. Kościuszki 22/1
59-220 Legnica

Telefon: +48 606 451 655
Telefon: +48 76 862 87 69
E-mail: kancelaria@ewaskulska.pl

ewaskulska.pl

FOT. PIOTR KANIKOWSKI