Na legnicką Scenę Gadzickiego powraca piękna i pełna metafor baśń dla dorosłych miłośników teatralnej formy. Czy jednak to tylko baśń i najbardziej międzynarodowa realizacja w historii legnickiej sceny? „A co jeśli jest to najbardziej przejmujący spektakl o uchodźcach, jaki możemy sobie wyobrazić?” – zauważył krytyk Łukasz Drewniak. Wieczorne spektakle w sobotę i niedzielę 19 i 20 marca o godz. 19.00.

„Konferencja ptaków” w reżyserii Słowaka Ondreja Spišáka to baśniowa adaptacja staroperskiego poematu, której – na potrzeby paryskiej realizacji sprzed 37 lat – dokonali Peter Brook, brytyjska legenda współczesnego teatru światowego, oraz trzykrotnie nominowany do filmowego Oscara francuski scenarzysta Jean-Claude Carrière (pisał m.in. dla Buñuela, Formana, Schlöndorffa, Kaufmana i Wajdy). To opowieść o wyprawie ptaków w poszukiwaniu ich nieśmiertelnego króla-feniksa, którego nigdy nie widziały, a którego istnienie jest objawioną tajemnicą. Nie wszyscy uczestnicy wyprawy sprostają jej trudom. Po drodze niektóre zginą, uciekną, zrezygnują. Te, które dotrą do kresu podróży, czeka zaskakujący finał.

Przedstawienie oglądać można wprost, albo alegorycznie. Ptaki od starożytności są symbolem świętości i duszy ludzkiej, która po śmierci ulatuje z ciała (dlatego anioły przedstawiano jako uskrzydlone postacie).Inaczej odbierze spektakl sceptyk, inaczej mistyk. Racjonalista dostrzeże w nim piękną bajkę ze szlachetnym, pełnym mitów przesłaniem. Idealista odnajdzie walory duchowe w baśniowym poszukiwaniu uniwersalnej prawdy o tym, co dla niego podstawowe, choć pozazmysłowe.

Możliwy jest też inny, zdecydowanie współczesny i środkowoeuropejski, klucz do interpretacji przedstawienia zrealizowanego przez twórców nieprzypadkowo nazwanych „grupą wyszehradzką”. To doświadczenie pokolenia artystów i społeczeństw, które podejmowały próby odrzucenia systemu zniewolenia. Węgrzy, Czesi, Słowacy i Polacy – niczym ptaki w scenicznej opowieści – także zrywali się do lotu ku wolności, choć droga ku niej była długa, trudna, wieloetapowa, pełna przeciwności i ofiar, ale także zwątpienia i niewiadomego, czy cel jest osiągalny. Ten trop sufluje plakat do przedstawienia autorstwa węgierskiego scenografa Szilárda Borárosa, na którym dostrzeżemy młodego Lenina z dudkiem (w przedstawieniu to przywódca ptasiego stada) na głowie, w szatach i pozie Chrystusa. W kraju, w którym obalanie komunistycznej dyktatury rozpoczęło się w stoczni im. Lenina, pod przewodem lidera z Matką Boską w klapie, taka artystyczna alegoria i synteza nie powinna dziwić.

Jeszcze inny trop podpowiada krytyk teatralny Łukasz Drewniak: „Konferencja ptaków” jest traktatem o wędrowaniu. O szukaniu niemożliwego, o ściganiu marzenia o idealnym porządku świata. Spišák uciekł w ostatniej chwili od politycznej i teologicznej interpretacji postaci Dudka-uwodziciela mas, dwuznacznego przewodnika przez cierpienie i czas, prowadzącego do władcy-boga, który być może wcale nie istnieje. Ale teraz patrzymy już na to przedstawienie inaczej. A co jeśli jest to najbardziej przejmujący spektakl o uchodźcach, jaki możemy sobie wyobrazić?

Klimat legnickiej inscenizacji, zespołowej kreacji aktorskiej z elementami tańca i pantomimy, silnie naznaczony jest muzyką, w tym aktorskimi wokalizami i wykonywanymi na żywo partiami granymi na unikatowych instrumentach. Takich jak odtworzony na potrzeby przedstawienia turecki yaybahar, misa tybetańska, wydające dźwięki rurki z PCV. Na scenie obecna jest także dwójka instrumentalistów (wiolonczela i flet). – Muzyka nadaje całości nieco kosmiczny, na pewno metafizyczny charakter, podkreślając niezwyczajny charakter podróży, którą odbywają bohaterowie przedstawienia – zauważa czeski kompozytor Pavel Helebrand. – Użyliśmy wszelkich możliwości technicznych legnickiej sceny wykorzystując całą przestrzeń teatru tak, by także widzowie poczuli się uczestnikami ptasiej podróży – dodaje węgierski scenograf Szilárd Boráros.

W maju 2015 roku spektakl zdobył nagrodę jury społecznego 55. Kaliskich Spotkań Teatralnych. Wyróżnienie dla legnickiego zespołu zostało przyznane za „udowodnienie atrakcyjnej istoty czystej gry aktorskiej, ascetyczną skromność środków wspomagających efekty sceniczne oraz za przyjemność oglądania zespołu przyjaciół bawiących się w Teatr przez duże T”.

Wybrane z recenzji

Leszek Pułka, Teatralny.pl: Się działo. Bohaterowie nie tylko ganiali po obrotowej scenie podróżując – dosłownie – w zaświaty. Ale i szaleli po całym teatrze. A to spacerowali po parapetach balkonu. To znów skakali na proscenium jak oparzeni, to smykali w kuluary, frygali po drabinie, to fikali kozły na scenie, śpiewali w chórach pod sufitem i machali rurkami, że niby marionetki ptasie widzimy. Był nawet niekompletny strip-tease.

Katarzyna Gudzyk, Tygodnik Konkrety: Spektakl wymyka się wszelkim kategoryzacjom. Ma rozbudowaną warstwę muzyczną, ale nie jest musicalem. Ma efektowną scenografię, jest widowiskowy, ciekawie zestawia muzykę z ruchem scenicznym, ale nie jest rewią. Mimo to wysoko zawiesza artystyczną poprzeczkę.

Piotr Kanikowski, 24 Legnica: Ten wysmakowany teatr w teatrze, bez reszty angażuje wyobraźnię widzów i niepostrzeżenie wciąga ich w fascynującą oniryczną przygodę. Finał po dwóch godzinach wyrywa widzów z tego snu i zdezorientowani próbują zrozumieć co się stało, mogą odnieść wrażenie że obcowali nie ze zwykłym spektaklem, ale z teatralnym odpowiednikiem jajeczka Fabergé, cacuszkiem, kunsztownym klejnocikiem wyprodukowanym, aby ich oczarować i obezwładnić.

Magda Piekarska, Gazeta Wyborcza: Prostota w połączeniu z precyzją gry zespołowej daje ujmujące wrażenie – w pamięci zostaje miłosna akrobatyka w wykonaniu Pawła Palcata i Katarzyny Dworak czy ptasie homoseksualne stadło tworzone przez Pawła Wolaka i Alberta Pyśka. Jednocześnie zamierzona skromność scenografii i umiar w operowaniu środkami aktorskimi wydobywa z baśniowej narracji moc metafory, pozwalającej na interpretację tej opowieści na wielu poziomach.

“Konferencja ptaków” na legnickiej Scenie Gadzickiego w sobotę i niedzielę 19 I 20 marca o godz. 19.00. Spektakle przedpołudniowe 16, 17 i 18 marca o godz. 11.00. Bilet 28 zł (ulgowy 17 zł). Rezerwacja tel. 76 72 33 505 lub bilety@teatr.legnica.pl

Grzegorz Żurawiński, @kt Gazeta Teatralna

FOT. KAROL BUDREWICZ