Wspólne stanowisko samorządów, organizacji pozarządowych oraz ekspertów i naukowców przyjęte podczas spotkania konsultacyjnego pt. „Biała księga ochrony złóż kopalin – wyzwanie dla samorządów” z 3 grudnia br. w Legnicy zostało przesłane do Ministerstwa Środowiska.

Blisko 50 osób – starostowie, wicestarostowie, członkowie zarządów starostw powiatowych w Poznaniu, Kościanie, Rawiczu, Śremie i Gostyniu, przewodniczący rad gmin, wójtowie burmistrzowie, mieszkańcy gmin: Krobia, Gubin, Brody, Kunice, Babiak, Zgierz, Ruja, Gostyń, Miejska Górka, Czempiń, prezesi organizacji pozarządowych – członkowie Ogólnopolskiej Koalicji „Rozwój Tak – Odkrywki Nie” podpisało się imiennie pod wspólnym stanowiskiem w sprawie „Białej księgi ochrony złóż kopalin”. Zostało ono 14 grudnia br. przesłane przez Fundację „Rozwój Tak – Odkrywki Nie” do Ministerstwa Środowiska na ręce Sekretarza Stanu, Głównego Geologa Kraju prof. dra hab. Mariusza Oriona-Jędryska.
- Szczególnie cieszy nas poparcie jakie przeciwnicy odkrywkowych kopalni węgla brunatnego otrzymali od zarządu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Szefów Wydziałów Ochrony Środowiska Starostw Powiatowych, wielkopolskich przedsiębiorców ze Stowarzyszenia „Przedsiębiorczość dla Ekologii” czy Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego z Krobi – powiedział prezes Fundacji Tomasz Waśniewski.
Stanowisko samorządów, organizacji pozarządowych i mieszkańców zagrożonych terenów wobec koncepcji zaproponowanych w Białej Księdze jest zdecydowanie krytyczne.
Ewentualne wprowadzenie w życie jej zapisów czyli objęcie wybranych złóż węgla brunatnego prawną i planistyczną ochroną przed ewentualnym zagospodarowaniem uniemożliwiającym lub znacznie utrudniającym późniejszą eksploatację tych złóż uznano nie tylko jako drastycznie niekorzystne dla sytuacji społeczno-gospodarczej całych regionów i poszczególnych gmin, lecz również jako sprzeczne ze standardami i zasadami konstytucyjnymi, na których opiera się funkcjonowanie samorządu terytorialnego i lokalnych społeczności w Polsce.
“Wyrażamy zdecydowany sprzeciw wobec zapisów Białej Księgi, bowiem w naszej ocenie całkowicie i bezpodstawnie powstrzymają one rozwój regionów”- napisali sygnatariusze wspólnego stanowiska.
Zdaniem uczestników spotkania w Legnicy przedstawione w Białej Księdze propozycje podważają samą istotę i autonomię samorządu terytorialnego, stanowiąc nieuzasadnione uprzywilejowanie jednego sposobu zagospodarowania terenu (tj. górnictwa odkrywkowego) i pozbawiając gminy władztwa planistycznego (lub czyniąc je jedynie iluzorycznym), a także nie zapewniają należytej ochrony konstytucyjnie zagwarantowanego prawa własności.

“Koncepcje” – czytamy w stanowisku – “zawarte w Białej Księdze są sprzeczne ze standardami demokratycznego państwa prawnego w odniesieniu do planowania przestrzennego, a ponadto naruszają postanowienia Konstytucji RP i Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego. Jednocześnie w sposób niezgodny ze standardami prawnymi i współczesnymi tendencjami rozwojowymi preferują wykorzystanie terenu w sposób zmierzający do eksploatacji złóż węgla brunatnego metodą odkrywkową, wywierającą szczególnie negatywny wpływ na środowisko naturalne.
Propozycje zaprezentowane przez Ministerstwo ignorują uwarunkowania ochrony środowiska wprowadzając zabezpieczenie eksploatacji określonych złóż węgla brunatnego „za wszelką cenę”, z pominięciem względów środowiskowych, gospodarczych, społecznych.
Ponadto wymieniono szereg słabości dokumentu jak np.: sprzeczność z zasadą zrównoważonego rozwoju, ograniczenie konstytucyjnie zagwarantowanej pozycji ustrojowej i roli samorządu terytorialnego, eliminację partycypacji społeczeństwa i samorządów w procedurach planistycznych.
Jednym z elementów krytyki są zawężone i niewspółmierne do problematyki ochrony środowiska, kryteria przyrodniczo-środowiskowe.
Brak wymagań ochrony dla wód powierzchniowych oraz dla zasobów wód podziemnych jest istotnym niedociągnięciem i błędem metodycznym. Wody podziemne i powierzchniowe są zasobem strategicznym. Polska co istotne ma jedne z najmniejszych zasobów wód w przeliczeniu na mieszkańca wśród krajów Europy.
Wykaz złóż kopalin strategicznych, które uzyskały najwyższą ocenę w wyniku waloryzacji przedstawiony w Białej Księdze jest oparty na tendencyjnych przesłankach i wydaje się nieadekwatny do rzeczywistej sytuacji. Np. wskazano wszystkie złoża węgla brunatnego o największej zasobności bez względu na inne uwarunkowania. Przykładowo złoże „Mosina” obejmuje wysokie zasoby, ale położone pod Wielkopolskim Parkiem Narodowym i na obszarze zasilania w wodę Poznania i okolicznych gmin.
Biała Księga konsekwentnie ignoruje stronę społeczną, prawa obywatelskie i prawa własności przysługujące osobom fizycznym: – Ograniczenie prawa własności do nieruchomości poprzez zakazy podejmowania określonej działalności na bliżej nieokreślony czas stanowi poważną ingerencję w sposób życia i gospodarowania obywateli, która przyniesie im wymierne straty finansowe. Z Białej Księgi nie wynika, aby planowano jakiekolwiek rozwiązanie tego problemu, a na bazie obecnych przepisów ani inwestor, ani budżet państwa, nie mają obowiązku pełnej rekompensaty strat ponoszonych przez osoby fizyczne i przedsiębiorców na skutek ograniczania ich praw. Jednocześnie, ograniczanie prawa własności ma się odbyć w celu zabezpieczenia interesu gospodarczego prywatnych podmiotów gospodarczych. To niedopuszczalne, aby interes gospodarczy podmiotów działających na zasadach rynkowych (spółki giełdowe) był zabezpieczany kosztem obywateli oraz innych podmiotów gospodarczych.

W równie niedopuszczalny sposób w polskim prawie zaklasyfikowano wydobycie węgla brunatnego metodą odkrywkowa jako cel publiczny, co skazuje ludzi na wywłaszczenia i wysiedlanie z powodu takich inwestycji. Wszelkie działania legislacyjne dotyczące złóż węgla brunatnego powinny dążyć do odebrania statusu celu publicznego kopalniom odkrywkowym węgla brunatnego i pozbawić możliwości wywłaszczeń pod odkrywki, gdyż jest to działalność komercyjna, z którą wiążą się liczne szkody społeczne, zdrowotne, środowiskowe i przyrodnicze. Biała Księga systematycznie ignoruje też zobowiązania RP wynikające z traktatów międzynarodowych w tym w szczególności dyrektyw UE takich jak Ramowa Dyrektywa Wodna, Dyrektywa CCS czy dyrektywa siedliskowa i ptasia. Nie precyzuje też w jaki sposób należy rozwiązywać konflikty pomiędzy różnymi strategicznymi kopalinami znajdującymi się na tym samym terytorium np. wód leczniczych i węgla brunatnego.
Ponadto Biała Księga w żaden sposób nie odnosi się do kwestii ważnych i wiążących referendów lokalnych przeciwko planom budowy kopalni odkrywkowych przeprowadzonych na terenie złóż, które dziś planuje się uznać za strategiczne i objąć ochroną.”

Jak informuje prezes legnickiej Fundacji „Rozwój Tak – Odkrywki Nie” spotkanie w Legnicy oraz wspólne stanowisko przesłane do Ministerstwa Środowiska rozpoczyna cykl konferencji – spotkań konsultacyjnych przeciwników budowy nowych odkrywkowych kopalni węgla brunatnego w innych regionach naszego kraju. Starosta kościański Bernard Turski organizuje wspólnie z Fundacją konferencję pod hasłem „WODA CZY KOPALNIE ODKRYWKOWE ?” poświęcone m.in. zapisom Białej Księgi oraz zagrożeniom jakie niosą odkrywki dla mieszkańców Wielkopolski. Spotkanie w Kościańskim Ośrodku Kultury, z udziałem ekspertów Fundacji już 18 grudnia o godz. 11.00.

Źródło: FUNDACJA “ROZWÓJ TAK – ODKRYWKI NIE”